Szkoła Podstawowa nr 1 im. ks. Stanisława Brzóski w Białej Podlaskiej

Patron szkoły

 

Patron Szkoły - ks. Stanisław Brzóska

     

   

 

 Stanisław Brzóska urodził się 30 grudnia 1832 w Dokudowie na Podlasiu. Pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Nowina, o bardzo długiej tradycji patriotycznej. Początkowo uczył się w Białej Podlaskiej, w 1851 roku udał się na studia medyczne do Kijowa. Trzy lata później nagle przerwał naukę, wrócił na Podlasie i wstąpił do seminarium duchownego. W roku 1858 otrzymał święcenia kapłańskie.

     Początkowo St. Brzóska został wikarym w Sokołowie Podlaskim. Pracując w wielokulturowym społeczeństwie, młody ks. Brzóska zajmował się historią, pisał o dziejach swojego regionu i Polski. Dał się też poznać jako utalentowany kaznodzieja. W 1860 roku Stanisław Brzóska został przeniesiony  do parafii w Łukowie. Zdobył tam znaczną popularność dzięki opiece, jaką otaczał chorych i biednych.

     W 1861 roku sytuacja polityczna na ziemiach zaboru rosyjskiego była bardzo napięta. Po krwawym stłumieniu demonstracji w Warszawie i wprowadzeniu stanu wojennego w Królestwie, władze carskie były znienawidzone. Ks. Brzóska, który w kazaniu zganił zachowanie oficerów rosyjskich w kościele, został uznany za niebezpiecznego rebelianta. Aresztowany przez carską żandarmerię, zostaje skazany na dwa lata ciężkiego więzienia. Po powrocie z więzienia ks. Brzóska został otoczony nadzorem carskiej policji, nawiązał jednak kontakt z organizacją spiskową, do której się przyłączył, rozpoczął werbunek ludzi i gromadzenie broni do przyszłego powstania.

     Z niezwykłą odwagą brał udział w bitwach pod Siemiatyczami, Woskrzenicami i Gręzówką. W starciu pod Sosnowicą, 4 marca 1863 roku został ciężko ranny. Przewieziono go do Łukowa, spędził tam dwa miesiące w szpitalu. Po wyzdrowieniu, 22 lipca został mianowany naczelnym kapelanem wojsk powstańczych, w randze generała. Wyruszył natychmiast na Lubelszczyznę, wziął udział w największym polskim zwycięstwie powstania styczniowego – bitwie pod Żyrzynem.

     Trudy walki sprawiły, że zapadł na tyfus. Wyzdrowiał dopiero na początku grudnia 1863. Nieugięty duchowny rozpoczął zbieranie kolejnego oddziału partyzanckiego. W styczniu 1864 roku miał już pod rozkazami kilkudziesięcioosobową grupę kawalerii. Przez całą wiosnę St. Brzóska wymykał się armii carskiej. Wkrótce otoczyła go legenda – żołnierze carscy drżeli przed duchownym, uważając go za świętego. W tym czasie oddział ks. Brzóski był ostatnią partią powstańczą wciąż walczącą z wrogiem.

     Sprawą nieuchwytnego partyzanta zainteresował się w końcu rosyjski namiestnik Królestwa Polskiego, hrabia Berg. Na  Lubelszczyźnie i Podlasiu zapanował policyjny terror. Władze carskie usiłowały zmusić biskupów do zdjęcia ks. Brzóski z godności kapłańskiej lub potępienia go. Nikt nie ugiął się jednak przez tymi żądaniami.

     W kwietniu 1865 carska policja przez zdradę odkryła miejsce przebywania ks. Brzóski. We wsi Krasnodęby-Sypytki duchowny stoczył swą ostatnią walkę. Został pojmany i postawiony przed sądem polowym. Skazano go na śmierć przez powieszenie. Wyrok wykonano 23 maja 1865 roku w Sokołowie, wobec 10 tysięcy zgromadzonych mieszkańców.

     Już za życia ks. Brzóskę otaczała legenda. Stał się jednym z symboli oporu Polaków przeciw zaborcom. Po odzyskaniu niepodległości, w 60 rocznicę śmierci kapłana, w Sokołowie odsłonięto jego pomnik. Stanisław Brzóska stał się też bohaterem powieści, rozpraw naukowych, patronem szkół.